Sanayi atıkları miktarını azaltmak için neler yapılmalı? Atık türleri nelerdir? Endüstriyel atıkların verdiği zararı nasıl en aza düşürebiliriz?
Günümüzde sanayi yapılaşması gün geçmiyor ki atıkları ile kamuoyunda söz konusu olmasın, peki atıklar nasıl önlenir, neler yapılır…
Tüm canlıların yaşamları boyunca ilişkilerini sürdürdükleri ve etkileşim içerisinde bulundukları fiziki, sosyal, biyolojik, ekonomik ve kültürel ortam olarak tanımlanan çevre, günümüzde başta atıklar olmak üzere, birçok kirletici unsur ile tahribata uğramaktadır. Çevrenin, özellikle ‘ihtiyaç duyulmayan ve uzaklaştırılmak istenilen her türlü madde’ olarak tanımlanan atıklardan korunması gerekmektedir.
İçerik Tablosu
Atıklar Kaç Sınıfa Ayrılır?
Atıklar, gaz, sıvı ve katı atık olarak üç ayrı başlık altında sınıflandırılmış bu kümelere dahil olan maddelerdir. Gaz atıklar, Baca gazları, egzoz dumanı gibi alt sınıfları, sıvı atıklar, endüstriyel sıvı atıklar, atık sular, tehlikeli kimyasal atıklar ve benzeri alt grupları ve katı atıklar ise ambalaj atıkları, tıbbi atıklar, endüstriyel katı atıklar gibi alt başlıkları kapsamaktadır.
Endüstriyel Atıklar ile Tanışma
18. Yüzyılın sonlarında ve 19. Yüzyılın başlarında el ve kas gücüne dayanan ekonomik faaliyetlerin yerini, makine ve endüstri gücüne geçiş almış, bu süreçte gerçekleşmeye başlayan endüstriyel faaliyetler ile sanayi atıkları ya da endüstriyel atıklar olarak tanımladığımız atıklarla insanoğlu tanışmaya başlamıştır.
Endüstriyel Atıkların Önlenebilmesi için İzlenecek Atık Yönetimi
Endüstriyel atıkların oluşumundan sonra ki süreçte, atıkların, önlenmesi, azaltılması, tekrar kullanılması, geri kazanımı ve bertaraf edilmesi aşamalarının bir sistem içerisinde gerçekleştirilmesine olanak sağlayan metotlar dizilimini, atık yönetimi olarak ifadelendirmek mümkündür. Şöyle ki; bir piramit tasarlanıp, yukarıdan aşağıya beş eşit dilime bölündüğünde, en üst dilimden itibaren içlerine, önleme, azaltma, tekrar kullanım, geri dönüşüm ve bertaraf yazılabilir. Bu kavramların tam olarak ne anlama geldiklerini anlamak, izlenecek yöntemlerin kavranması hususunda yardımcı olacaktır.
Önleme: Hiç bir şekilde atık oluşmaması için alınabilecek tedbirleri kapsamaktadır. Daha sonra atık olabilecek ürün ve malzeme kullanımından kaçınmayı hedefler. Yalnız, özellikle endüstriyel kuruluşlarda bu maddenin yapılabilirlik sınırları oldukça dar bir çerçeve içerisindedir.
Azaltma: Üretim aşamasında önleme ihtimali bulunmayan atıkların, en aza indirgenmesini sağlamaya dönük çalışmaları içeren yöntemleri kapsamaktadır.
Tekrar Kullanım: Üretim süreci içerisinde kullanılarak atık durumuna geçmiş malzemeleri, azaltma imkanı da pek mümkün değil ise, tekrar kullandırılma yöntemi ile atıkların önüne geçilmesi veya azaltılmasının sağlanabilmesi metotlarını kapsamaktadır. Örneğin, hammaddeler ile birlikte gelen ahşap paletlerin, üretim sırasında ürün taşınmasında, artık kullanılması, tamir edilmesi mümkün olmayana dek kullanılarak mümkün olduğunca atık olarak ayrılmamasına yönelik çalışmalar yapılmasıdır.
Geri Dönüşüm: Önleme, azaltma ve tekrar kullanım gibi yolların izlenemeyeceği fakat bununla birlikte, malzemenin atık olarak ayrılmadan önce, geri dönüştürülebilir atık olarak değerlendirilip değerlendirilemeyeceğine bakılarak, eğer geri dönüştürülebilir malzemeler ise, onların ilgili sınıflara (Örneğin; Metal; Cam; Plastik; Kağıt) ayrıştırılarak ayrı ayrı biriktirme birimlerinde toplatılmasına yönelik çalışmalardır.
Bertaraf: Piramidin üstten başlanarak peşi sıra gelen dört basamağında, atıkların kontrolü ile ilgili yapılan çalışmaların dışında kalan atıkların çevreye zarar verici birer unsur olmaması için bu basamakta kalan atıkların nasıl elimine edilebileceğine ilişkin metotlar geliştirilmiştir. Bertaraf adımı, endüstriyel tesis de kontrolü sağlanamayacak olan atıkların, başka kuruluşlara bertaraf edilmesi için gönderilmesi adımıdır. Bu aşama, önlenemeyen, azaltılamayan, tekrar kullanım olanağı olmayan ve geri dönüşüm özelliğine sahip olmayan atıkların, (Örneğin; Yağlı bezler, kimyasal bulaşmış boş bidon ve tenekeler, elektronik atıklar ve bunlar gibi) başka endüstriyel kuruluşlara uygun araçlar ile çevreye zarar vermesine olanak vermeden yok edilmesi amacı ile gönderilmesi süreci yöntemlerini içermektedir.
Endüstriyel atıkların önlenmesinde yukarıda belirtildiği gibi, yöntemler belirlenmesi, bu yöntemleri hayata geçirecek personellerin ve sistemlerin kurulması kadar endüstriyel çalışmaların tüm aşamalarında çalışan insanların bilinçlendirilmesi gerekmektedir.
Eğitimler, katılımcı uygulamalar, etkinlikler, gibi bazı yöntemler ile farkında olmayı, bilinçli çalışmayı ve dolayısı ile atıkların önlenebilmesi için hayata geçirilen tüm metotların düzgün bir şekilde çalışması sağlanacaktır.
